روزها

معرفی سایت ها و وبلاگ ها

روزها

معرفی سایت ها و وبلاگ ها

عطار؛ فشرده عرفان ایرانی- اسلامی


25 فروردین ماه روز بزرگداشت عطار نیشابوری شاعر و عارف معروف قرن هفتم هجری نام گرفته است.
با توجه به اهمیت اندیشه های عرفانی عطار در شکل دهی به عرفان اسلامی و مقام والایی که وی در غزل و شعر پارسی دارد و همچنین گمنامی نسبی او در مقایسه با قله های دیگر شعر ایرانی و عرفان اسلامی نکاتی در باب این چهره ماندگار، اعجاب برانگیز و تأثیرگذار در تاریخ تفکر ایرانی- اسلامی اشاره می شوند.
نیوتن بود که می گفت بر شاخ غولان اندیشه ایستاده است و اگر این غولان نبودند وی مجالی برای رسیدن به دستاوردهای علمی خویش نداشت. به نظر ما این نکته در باب بزرگان اندیشه ایرانی- اسلامی چون: مولوی، سعدی، حافظ، ملاصدرا و خواجه نصیرالدین توسی هم صدق می کند. افرادی چون: فارابی، غزالی، رودکی، فردوسی و ابن سینا بودند که باعث شدند چنین بزرگانی در تمدن ما برویند و معارفی را از اندیشه های خود متأثر کنند.
به صورت خاص در حوزه عرفان ایرانی- اسلامی اگر افرادی چون سنایی و بخصوص عطار نبودند امکان آنکه بزرگی چون مولوی فرصت بروز و نمود پیدا کند اندک بود. ما بسی از مولوی یاد می کنیم، اشعار او را می خوانیم و شاهدیم که اندیشه و اشعار وی حتی در مغرب زمین مورد توجه قرار گرفته اند اما هم برای فهم اندیشه های ژرف و غنی مولوی و هم برای پی بردن به سیر تکامل این اندیشه ها، احاطه به افکار افرادی چون عطار ضروری است. چرا که رگه های بسیاری از این افکار در اندیشه ها و اشعار فردی مانند عطار موجودند.
اگر معارف فرهنگ ایرانی- اسلامی سه ضلع داشته باشند یکی فقه، دیگری فلسفه و در آخر عرفان است. طرفه و عجب آنکه این سه ضلع در طول تاریخ علاوه بر نسبت هایی که با یکدیگر برقرار می کردند در پاره ای مواقع تعارض هم داشتند. چه عارفان و چه فلاسفه اختلاف نظرهایی را با فقها داشته اند و چه خود عارفان و فلاسفه همیشه رویکرد و منظر واحدی را اتخاذ نمی کرده اند و یکدیگر را بر نمی تافتند. در این میان اگر حتی افرادی چون مولوی با وجود مخالفت هایی که با فلسفه داشته اند خود فلسفه ورزی نموده اند عطار نماد و نمود کاملی از جریان عرفانی در تمدن و فرهنگ ایرانی- اسلامی است.
شناخت یکی از سه ضلع فرهنگ ایرانی یعنی عرفان بدون تضلع و تسلط به اندیشه های عطار ممکن نیست. از سوی دیگر او چهره ای است که عرفان چند سده اول جهان اسلام و جهان ایرانی را از عرفان چند سده متأخر آن جدا می کند و از این لحاظ پل میان این دو قسم عرفان به حساب می آید. این نکته نیز اهمیت وی را در عنوان چهره برجسته عرفان اسلامی بیش از پیش نشان می دهد.
زبان پارسی اگر زبان دوم علمی جهان اسلام است زبان اول عرفان اسلامی است. این نکته ای است که حتی مورد تأیید عرب زبانان نیز واقع شده است. ارتباط میان این دو چنان نزدیک است که پاره ای از زبان شناسان را بدان سمت سوق داده است که تصریح کنند زبان پارسی در اساس خود مستعد ترویج شعر و بخصوص شعر عرفانی است. در این میان نقش عطار نه تنها به عنوان ترویج دهنده عرفان اسلامی و آشنایی دادن مخاطبان با قله های این جریان چون: حلاج، ابراهیم ادهم و ابوسعید ابوالخیر برجسته است که در ترویج دهنده زبان غنی و ژرف پارسی نیز نقشی مهم بازی می کند.
پاره ای از زبان شناسان به درستی تصریح کرده اند که راهی برای غنی کردن زبان جز وجود نخبگانی که در عرصه های گوناگون به تفکر و تأمل می پردازند وجود ندارد و به جهت نسبت نزدیک فکر و زبان هر تحولی در عرصه فکر تأثیر خود را به وفور بر زبان می گذارد. نقش عطار در پیشبرد تفکر عرفانی از این جنبه نیز قابل توجیه است. او نه تنها تفکری را به یکی از مراحل مهم خود رسانده که امکانات زبانی جدیدی نیز برای انتقال مفاهیم عرفانی ارائه کرده است.
منبع: مهر