سفال
خاک رس در روی کره زمین دیر زمانی پیش از حیات به وجود آمده است . بنا براین برخورد انسان با خاک و به کارگیری قدرت خلاقش در استفاده از این ماده اجتناب ناپذیربوده است . توان استفاده از حس لامسه در طی دوران های طولانی منشاء آفرینش اشیاء فراوانی شده است
 

خاک رس در روی کره زمین دیر زمانی پیش از حیات به وجود آمده است .
بنا براین برخورد انسان با خاک و به کارگیری قدرت خلاقش در استفاده از این ماده اجتناب ناپذیربوده است .
توان استفاده از حس لامسه در طی دوران های طولانی منشاء آفرینش اشیاء فراوانی شده است .
در اکثر مواقع تنها مدارک بدست آمده از تمدن های بسیار کهن ، ظروف گلی است . که از کاوش های باستان شناسی حاصل آمده است . این قطعات شکسته گلی تنها نماینده رشد و انحطاط بسیاری از جوامع انسانی در زمان های دور هستند ،‌ که اغلب موارد موارد مشابهی در شکل ونحوه تزئین اشیاء مزبور که محل ساخت آنها هزاران کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند مشاهده می شود .
اگر مقدار بیشتری از این کارهای گلی به دست آید ،‌ممکن است داستان حقیقی انسان های اولیه روزی کاملا روشن شود .
به جهت آنکه گل نرم را می توان به اشکال مختلف فرم داد و سپس آن را با حرارت دادن ماندگار کرد جلوه گر نوعی بیان است.  


به اعتقاد "رمان گیرشمن " ایران شناس نامدار فرانسوی :

نخستین اشیاء سفالین به ساکنان کوهستان های بختیاری تعلق دارد که حدود 8000 سال ق.م و بدون استفاده از چرخ سفالگری ساخته شده است ، واز روی نمونه های به دست آمده می توان دریافت که در آن زمان ، سفال سازان از کوره پخت سفال نیز آگاهی نداشتند و ظروف سفالین را در کنار آتشی که برای پختن گوشت شکار مهیا می کردند ، می پختند . سفالینه های بسیار قدیمی ، به تقلید از سبدهایی که با ترکه درختان می بافتند ، ساخته شده و در بسیاری موارد از سبد به عنوان قالبی برای ساختن ظروف سفالین استفاده شده است .


       رنگ و نقش

نخستین آثار واقعی کوزه گری و سفالگری اساسا به رنگ قرمز است ولی کاهش اکسیژن ،
 پاره ای از قسمت های آنها را به رنگ سیاه در می آورد ، و اگر آنها را کمی گرم کنیم به
رنگ صورتی در می آیند .
اگر درجه حرارت را بالا ببرند و در سفال آهن باشد و هنگام پختن اکسیژن در آن زیاد باشد رنگ قرمزی آشکار می گردد.
نقش پردازی سفالینه ها اغلب تقلید از طرح بافت سبد است ، ولی بساری از طرح ها خصلت انتزاعی دارند و این نشانی از معانی خاص اند و نوعی وسیله ضبط رویدادها .
این نقش ها از شیوه اندیشه آفرینندگانشان آگاهی بسیاری به ما می دهند .
معانی برخی از آنهارا به آسانی می توان شناخت و دریافت وبرخی دیگر از راه سنت تا این روزگاران باقی مانده .
سرهربرت رید Sir Herbert Read می نویسد :
 
سفالگری ، در آن واحد ، ساده ترین و دشوارترین هنرهاست .
ساده ترین است زیرا ابتدایی ترین هنر است ،
دشوارترین است زیرا انتزاعی ترین هنرهاست ...
هنر هر کشور و مظاهر احساسی آن را از روی آثار هنر کوزه گری و سفالینه سازی آن باید سنجید .
سنگتراشی ، که سفالگری پیوند نزدیک با آن دارد ، از آغاز پیدایش خود هنری تقلیدی بوده است و از اینرو کمتر از کوزه گری برای بیان خواست هنرمند آزادی داشته است ، سفالگری در ذات مجرد خود ، هنری تجسمی است.
سفالگری در قیاس با هنرهای دیگر مجال بیشتری برای تجلی شخصیت فردی هنرمند  فراهم می کند . و نیز هنری است که تنوع  بیشتری می پذیرد و هنرمند در آن بر ماده کار خود تسلط دارد . 

 
سفالینه های کلپورگان

روستای کلپورگان در 35 کیلومتری جنوب سراوان در سیستان و بلوچستان
کار سفالگری و نقش پردازی در این روستا توسط زنان انجام می شود .مردان گل را با الاغ از معدن حمل می کنند و سوخت تهییه می کنند وسرانجام ظرف های سفالین را با الاغ برای فروش به روستاهای اطراف می برند و در بازارهای روز عرضه می کنند .
این سفالینه ها اغلب به شکل کاسه و کوزه ، جام وقدح است که جنبه مصرفی دارند  و دارای سر پوش اند و سر پوش ظرف ها را می توان به جای ظرف مستقلی به کار برد . مثلا سر پوش ظرفی به صورت کاسه آب خوری ساده و ظرفی دیگر به صورت قدحی است ...
سفالینه های کلپورگان به ظرف های هزاره سوم  ق.م که از حفاری هایی در سیستان وبلوچستان و کرمان به دست آمده شباهت دارد. 


دسته های ظروف
 
دسته های سفالینه های کلپورگان چه به صورت کوچک بر روی سر پوش و چه به صورت دستگیره های محکم بر روی بدنه کوزه های آبخوری از لحاظ فنی بسیار ماهرانه تر از دسته های ظروف اسلامی ساخته شده اند واز اینرو آنها را فقط می توان با سفالینه های ایرانی روزگار پیش از تاریخ قیاس کرد .
دسته های ظروف  عصر اسلامی  به  شیوه ظروف  خاور دور به بدنه آنها چسبیده بوده به  گونه ای که آنها را به طور جداگانه می ساختند و هنگامی که دسته و بدنه نیم خشک می شد آنهارا با گل مرطوب به هم می چسباندند.
اما دسته ظروف در سفالینه های عصر آهن و برنز و سفالینه های دسته دار عصر مس ؛ در حالی که بدنه هنوز تر بود دسته را به صورت  امتدادی از بدنه از  یک  نقطه  آن  منشعب     می ساختند و در نقطه ای دیگر به زائدهای از بدنه متصل می کردند وگاه دسته به طور جداگانه به صورت حرف Y ساخته می شد که بازوهای آن لبه کوزه را تشکیل می داد وبه بدنه چسبانده می شد.بر خلاف سفالینه های امروزی این دسته ها دیرتراز بخش های دیگر کوزه می شکند. 
 دسته های سفالینه های کلپورگان بدین گونه ساخته شده است بی آنکه جایگاه پیوستگی آنها را به بدنه بتوان دید.

 

منبع   حوزه هنری